Kadınların yasal hakları ve bu konudaki düzenlemeleri bilmek önemli bir unsur. Herkesin bu konuda bilinçli olması gereken bir zamanda yaşıyoruz.
Uluslararası Sözleşmeler: Türkiye Birleşmiş Milletler’in “Kadınlara Karşı Her Türlü Ayırımcılığın Kaldırılmasına Dair Sözleşme”sini (CEDAW) Temmuz 2002 tarihinde kabul etmiştir. Aşağıda bazı kanunlarda yer alan kadın hakları ve eşitlikle ilgili maddeler kısaca verilmiştir.
- T.C. Anayasası’nın kadın hakları ve aile ile ilgili düzenlemeleri aşağıdaki maddelerde yer almaktadır:
Madde 10: Herkes dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayırım gözetilmeksizin kanun önünde eşittir.
Kadınlar ve erkekler eşit haklara sahiptir. Devlet bu eşitliğin yaşama geçirilmesini sağlamakla yükümlüdür.
Madde 41: Aile Türk toplumunun temelidir ve eşler arasında eşitliğe dayanır.
Madde 42: İlköğretim, kız ve erkek tüm vatandaşlar için zorunludur.
Madde 48: Herkes dilediği alanda çalışma ve sözleşme hürriyetlerine sahiptir.
Madde 49: Çalışma herkesin hakkı ve ödevidir.
Madde 50: Kimse yaşına, cinsiyetine ve gücüne uymayan işlerde çalışamaz.
Madde 56: Herkes sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahiptir.
Madde 67-68: Vatandaşlar, … seçme, seçilme, bağımsız olarak veya bir siyasi parti içinde siyasi faaliyette bulunma ve halk oylamasına katılma hakkına ve
siyasi parti kurma ve usulüne göre partilere girme ve partilerden ayrılma hakkına sahiptir.
- Türk Medeni Kanunu’nun kadın hakları ve aile ile ilgili düzenlemeleri aşağıdaki maddelerde yer almaktadır:
Madde 124: Kadın ve erkekler 17 yaşını doldurmadan evlenemezler. Ancak hakim kararı ile 16 yaşını dolduranların evlenmesine izin verilebilir. İstemeden evlenmeye zorlananlar Cumhuriyet Savcılığı’na şikayet edebilir.
Madde 194: Birlikte yaşanılan aile konutunu eşin rızası olmadan diğer eş satamaz, kira sözleşmesini sona erdiremez. Bunu önlemek için kadının tapu kütüğüne ‘aile konutu’şerhi koydurması gereklidir.
Madde 192: Meslek ve iş seçiminde kadın kocanın iznini almak zorunda değildir. Çocuğun velayetini kullanırken, eşler eşit haklara sahiptir. Eşinizle birlikte yaşarken, ayrı yaşarken ve boşanma davası sırasında nafaka isteyebilirsiniz.
Madde 197: Ortak yaşamda eşlerden birinin kişiliği, ekonomik güvenliği veya ailenin huzuru ciddi biçimde tehlikeye düşmüşse ayrı yaşama hakkına sahiptir. Hakim, ayrı yaşama karar alınması halinde, eşlerin mallarının yönetimi ve bir eşin diğerine yapacağı parasal katkı ve konut hakkında önlemleri alır.
Madde 162, 164, 165, 166: Eğer eşiniz size kötü muamele ediyorsa, hayatınıza kastediyor veya onur kırıcı davranışlarda bulunuyorsa, küçük düşürücü suç işlemişse veya haysiyetsiz bir hayat sürüyorsa, evlilik dışı bir başka ilişki varsa, evi terk ettiyse, tedavisi olanaksız akıl hastalığı varsa ve şiddetli geçimsizlik varsa, bu sebeplerden birine veya birkaçına dayanarak boşanma davası açabilirsiniz.
Madde 174: Boşanma halinde, kadın eşinden maddi ve manevi tazminat isteyebilir. Boşanma ile süresiz olarak nafaka ve çocukların velayetinin kendisine verilmesini ve çocukların geçimi için her zaman nafaka talep edebilir.
Madde 175: Boşanma davası açıldıktan sonra kadının geçim ve yaşamını idame ettirecek geliri için aile mahkemesi hakimi, dava sırasında gerekli tedbirleri alacaktır.
Madde 305, 306, 314: 30 yaşında olup en az 5 yıllık evli olanlar, küçük bir çocuğu evlat edinmek istediklerinde, en az bir yıl o çocuğa bakmış ve eğitimini sağlamış olmak şartıyla evlat edinebilirler.
Eşlerden biri diğer eşin önceki evliliğinden doğan çocuğunu, eğer iki yıllık evli ise ve kendisi de 30 yaşın üzerinde ise, evlat edinebilir. Medeni Yasa resmi nikah yapanları koruduğu için mutlaka resmi nikah yaptırılması gerekir. Evlilik birliği dışında doğan çocuğun velayeti anneye aittir ve bunun için bir mahkeme kararı gerekmez. Evlilik birliği dışında doğan çocuk, baba nüfusuna kayıt edilmişse evlilik içinde doğan çocukla aynı miras haklarına sahip olur.
· Ailenin Korunmasına Dair Kanun’un kadın hakları ve aile ile ilgili düzenlemeleri 1. ve 2. Maddede yer almaktadır:
Fiziksel, duygusal, ekonomik ve cinsel şiddete uğrayan kadınların:
En yakın karakola başvurup olayla ilgili şikayette bulunması ve bir tutanak tutturması gereklidir. Başvurduğunuz karakola Adli Tıp Kurumu’ndan rapor almak isteğinizi bildirin. Cumhuriyet Başsavcılığı’na da bu konuda başvurabilirsiniz. Başsavcılığa mutlaka Adli Tıp Kurumu’ndan rapor almak istediğinizi belirtin.
Aile içi şiddete uğrayan kadınlar:
Ailenin Korunmasına Dair Yasa’dan yararlanmak için bir dilekçe ile Cumhuriyet Savcılığı’na başvurup aile içi şiddete uğradığınızı bildirin. Savcı, yasanın uygulanması için gereken tedbirlerin alınması amacıyla Aile Mahkemesi’ne durumu bildirecektir.
Aynı başvuruyu nöbetçi aile mahkemesine de yapabilirsiniz.
· Türk Ceza Kanunu’nun kadın hakları ve aile ile ilgili düzenlemeleri 102,105 ve 232. maddelerde yer almaktadır:
Eş veya diğer aile bireylerinden biri fiziksel, psikolojik ve cinsel şiddet türlerinden herhangi birine maruz kalırsa, hem Ailenin Korunmasına Dair Yasa hükümleri uyarınca ailenin korunmasını isteyebilir, hem de Türk Ceza Kanunu’na göre Cumhuriyet Savcılığı’na suç duyurusunda bulunabilir.
Cinsel şiddete uğrayan kadının, uğradığı eylemi yasal takibi:
Olay anında en yakın polis veya jandarma karakoluna başvurulur ve eylemde bulunandan şikayetçi olunur. Adli Tıp Kurumu’na gönderilmek, tecavüzün ve varsa yaralanmanın doktor raporu ile tespit edilmesi istenir. Olaydan sonra Cumhuriyet Savcılığı’na da bir dilekçe ile de başvurulabilir. Tecavüz sırasında failin sperm ve kanının bulaştığı eşya varsa, veya tecavüz bir araç yardımı ile işlenmişse, bu eşyalar saklanır ve Cumhuriyet Savcılığı’na bildirilir.”
- İş Kanunu’nun kadın hakları ile ilgili düzenlemeleri aşağıdaki maddelerde yer almaktadır:
Madde 5 : İş ilişkisinde dil, ırk, cinsiyet, siyasal düşünce, felsefi inanç, din ve mezhep ve benzeri nedenlere dayalı ayırım yapılamaz. Cinsiyet nedeniyle daha düşük ücret kararlaştırılamaz.
Madde 18 : Irk, renk, cinsiyet, medeni hal, aile yükümlülükleri, hamilelik, doğum, din siyasi görüş ve benzeri nedenler iş akdinin feshi için geçerli sebepler değildir.
Madde 21: Geçerli olmayan bir sebeple iş akdi feshedildiği takdirde ve gösterilen sebep mahkemece veya özel hakem tarafından geçersiz olarak kararlaştırıldığında tazminat ve diğer haklar talep edilebilir. Eğer ödenmez ise, 1 ay içinde iş mahkemesine dava açılabilir.
Madde 14: Çalışırken evlenen kadınlar evlilik tarihinden itibaren bir yıl kıdem tazminatını alarak işten ayrılabilirler. İşveren bu kıdem tazminatını ödemediği takdirde, doğrudan İş Mahkemesine başvurulabileceği gibi, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na veya Bölge Müdürlüklerine başvurulabilir.
İşe başladığınız gün, yasa gereği sigortalı sayılırsınız. İşveren çalışmanızı Sosyal Sigortalar Kurumu’na bildirmez ise, işe giriş bildirgenizi kendiniz verebilirsiniz.
Kadınların çalıştırılamayacakları işler, hamile oldukları zaman çalıştırılma koşulları, doğum öncesi ve doğum sonrası izin hakları İş Kanunu ve Yönetmeliklerle düzenlenmiştir.
- Baroların Adli Yardım Servisleri: Bulunulan ilde baroya başvurarak hukuki yardım talebinde bulunulabilir.
- ALO 183 Şiddet Hattı: Aile, Kadın, Çocuk ve Özürlü Sosyal Hizmet Danışma Hattı
- İstanbul Barosu Kadın Hakları Uygulama Merkezi
Tel: (212) 292 7739 – 293 0045
- İstanbul Mor Çatı Danışma Merkezi
Tel: (212) 292 5231- 292 5232